El Fueru de Barruecu (II): El condi d’Urgel y la su sinificancia pal Fueru de Barruecu

Drentu lus fuerus de l'autual Salamanca, el de Barruecu tien unas carauterísticas que lu jacin per-ralu, y polas que se li vien en llamar "catalán", anque'n rialidá esti fueru es una mezcra lionesa-catalana, que tien comu padris, pola parti lionesa, al fueru de Ledesma, y pola parti catalana, a la leyis del condáu d'Urgel, que quea pa la zona lus Pirinéus.

Aquesta catalanidá del fueru, anque a primer vista paez rala, s'oserva más normal si desaminamus que'l fueru de Barruecu lu dio'l condi Armengol VII d'Urgel, que vinía de la comarca catalana d'Urgel, ena que heredó'l condáu urgelitanu en 1154, sendu descendienti de Güilfréu el Vellosu, consideráu "padri" la Casa Condal de Barcelona.

Ena primer parte la su vía, Armengol quedó viviendu pal su condáu, ondi casó con Dulci de Foix pal añu 1157, sendu ésta hija'l condi Roger III de Foix y de la hija'l condi barcelonés Ximena d'Osona. D'esti casamientu naciorin un ñiñu, al que llamorin tamién Armengol (q'heredaría dispués esi condáu) y dos ñiñas, Marquesa (que casó col viscondi Ponci III de Cabrera pal añu 1194) y Miracle.

Tóu ellu lleva a perguntasi cómu llegó un condi pirinaicu a la Ramajería ena Alta Edá Media, anque, enantes de na, quepi icir que, pesi a la su nación y criancia, Armengol tuvu gran autividá en el Reinu de Lión, sendu entavia más emportanti enas tierras lionesas q'enas catalanas

Mas nu pue antendesi la carrera pulítica d'Armengol VII en sin cruciala cola figura'l rey Fernandu II de Lión, ni de la su madri, Berenguela de Barcelona. Hay q'añidir q'esti munarca era hiju'l tamién rey lionés Afonsu VII, que llegó a ser reconocíu comu imperaor d'Hispania pol mesmu Papa de Roma. Berenguela, pola su parti, era hija'l condi de Barcelona Ramón Berenguer III.

En llegandu a esti puntu, nu hay q'ulvidar laz istrechas rilacionis q'hubu de siempri entri lus condis urgelitanus y lus barcelonesis, las cualis diorin en estendesi a lus reyis de Lión col amentáu casamientu entri Afonsu VII y Berenguela de Barcelona.

A ellu hamus d'añidir la cumplicidá q'esistía ya endenantis entri lus reyis lionesis y lus condis urgelitanus, que vinía del tiempu'l padri d'Armengol "el de Barruecu", tandu ya decumentáu Armengol VI d'Urgel comu mayordomu mayor del rey Afonsu VII de Lión (padri de Fernandu II) pal añu 1146.

Esaz istrechas rilacionis urgelitanas-lionesas pasorin dispués de padris a hijus, tras ser nombráu Armengol VII comu educaor del daquella infanti y más tardi rey Fernandu II entris que juesi minor d'edá, lu que tá craru q'encimentaría l'amistá y q'aluegu el munarca tuviesi al condi urgelitanu en bien de cargus de la más alta sinificancia en el Reinu de Lión.

Asína, Armengol VII, al igual que'l su padri, jue mayordomu mayor del rey lionés (en esti casu de Fernandu II), un puestu que vien a ser lu q'huguañu se conoz comu Jefi la Casa Rial, tenindu daquella comu jera alministrar tol patrimoniu lus reyis. Esti labor lu tuvu Armengol por tris pirióus distintus, el primer entri luz añus 1167 y 1173, el segundu en 1175, y el tercer entri 1179 y 1184, añu en que'l condi d'Urgel y siñor de Barruecu ficó en Valencia d'Alcántara, cuandu andaba ensento col rey a la cabeza d'una espedición pa enanchar el reinu tomandu la ciudá de Cáceris, entá baju'l mandu lus musulmanis.

Pur otru láu, en durandu'l su reináu, Fernandu II llegó a nombrar a Armengol gubernaor de ciudáis y villas abondas del Reinu de Lión, comu Villalpandu (1167-1168), Toru (1168), Villafranca'l Bierzu (1170-1182), Ledesma (1175-1177), Zamora, Lión (1179), Benaventi (1181), o Salamanca (1181), entri otras.

Tamién hay q'acrarar que l'ascensu a la mayordomía rial d'Armengol en 1167 páique vinu por me l'ayuda que li diu a Fernandu II ena toma d'Alcántara, aluegu la que li nombró Siñor d'Estremaúra, amás d'ascendelu a mayordomu rial. Tenindu en cuenta, tamién, lu aparenti q'era enu militar, el munarca li diu a mayoris el mandáu de cordinar la defensa de Galicia frenti a Portugal del 1170 al 1173.

Ya ena última parti la carrera pulítica d'Armengol, y comu un de luz osequius otorgáus pola su gran obedencia a la curona, Fernandu II li cunvidó col puebru de Barruecu comu Siñoríu en el añu 1177. Esta entriega cunfirmaba que'l condi urgelitanu siguía comu una presona de cunfiancia'l rey lionés, lu que paez craru si oservamus que pur cuasi venti añus, Fernandu II tuvu a Armengol VII en puestus d'alta sinificancia drentu'l su reinu, muriendu cuandu entá andaba n'ellus.

Fuá d'un móu u d'otru, golviendu pal casu'l Siñoríu de Barruecu, la criación del mesmu tuvu comu risultáu direutu q'Armengol vaiga a dar un Fueru propiu a esti puebru salamanquinu pal añu 1181. Anque hay q'alvertir que la fecha'l Fueru nu siempri anduvu crara, y asína, esti aspeutu espermientó los sus debatis, por me'l copista medieval, que nu tuvu cudiáu y escribiú mal la fecha en el decumentu original, ulvidandu una "X" en el añu.

Pur ellu, dalgunus autoris encomenzorin por fechar el Fueru pal añu 1171, mas estu nu cuadraba cola fecha la entriega de Barruecu a Armengol, q'era del añu 1177, tenindu que ser de más tardi el Fueru, de que'l condi urgelitanu era quien lu daba, y sería mi ralu que s'alantasi a dalu enantis de recebilu pol rey, por manera q'Armengol antoncis nu tinía autoridá pa ellu. Pur estu, si vinu en pensar que quiciás hubu un fallu d'origen enas fechas, y huguañu esti puntu se tien pur acraráu, y q'aondi pon "MCLXXI" en el Fueru, habría de poner "MCLXXXI", almitiéndusi comu fecha sauta'l 24 de mayu de 1181, día en que Barruecu quedó marcáu por un hombri que ya tinía una gran sinificancia pal reinu: Armengol VII d'Urgel.